'Maak zwerfafvalrapers overbodig!'

BERKELLAND – De Berkellandse vrijwilligers die al jarenlang gemotiveerd zwerfafval rapen, zijn het tegelijkertijd ook wel een beetje beu om voortdurend de achtergelaten rommel van anderen te moeten opruimen. Ze constateren dat mensen zich vaak onvoldoende realiseren wat ze aanrichten met het achteloos in de berm of op straat gooien van afval. In Ruurlo is al veel bereikt, maar de zwerfafvaloorlog is nog lang niet gestreden. Gezamenlijke acties en meer samenwerking tussen de 'stille rapers' dragen hier al aan bij. Maar meer nog dient het probleem bij de bron te worden aangepakt. Ze beraden zich hoe de bewustwording en het verantwoordelijkheidsgevoel van de 'boosdoeners' kan worden aangewakkerd om zorgvuldiger met milieu en natuur om te gaan.

Door Peter Vorderman

Stuk voor stuk zijn de bijna 200 Berkellandse vrijwilligers bijzonder gemotiveerd om de leefomgeving schoon te houden en zijn begaan met het milieu. Ze zijn vaak dagelijks op pad. Zelfs het genieten van een fijne wandeling wordt vaak verstoord door in de berm aangetroffen zwerfafval. "En dan wint ons verantwoordelijkheidsgevoel het meestal, want we kunnen gewoonweg geen troep langs de kant zien liggen, we ergeren ons eraan en ruimen het op. Dus komen we terug van de wandeling met alweer een volle zak zwerfafval", aldus de betrokken jager Herman Arentsen (82) uit Ruurlo, die vanuit de Wildbeheer Eenheid (WBE) en Scouting al 20 jaar actief is als raper in het dorp en het buitengebied. Een kleine greep uit de andere vrijwilligers. In Ruurlo is Ilja Jansen (63) in rolstoel bekend en heel actief, in het verleden met haar lieve Hollandse herder Sterre, maar die is helaas eind vorig jaar overleden. Opa Jaap Olijve (77) uit Neede ruimt vaak samen met zijn misschien nog wel fanatiekere kleinkinderen Femke (10) en Lars Grooters (8). Ook Ineke van Rheenen (65) is een bekend Ruurlo's gezicht van opruimacties. Onderwijzeres Henny te Raa (65) is al vanaf haar twintigste een gedreven ruimer in het buitengebied van Eibergen. Petra Sips (52) uit Ruurlo is naast het ruimen ook bekend van haar acties tegen het kappen van de fraaie eiken aan de Groenlose weg. En Stieny Miedema (69) uit Ruurlo is tevens voorzitter van het Instituut voor Natuureducatie en duurzaamheid afdeling Noord-Midden Achterhoek (IVN-NMA). Maar ondanks alle huidige activiteiten en de grote inzet van de rapers, ligt er nog steeds veel zwerfafval in de bermen en in het dorp.

Iedereen gruwelt van de beelden in de media van zeeën en oceanen vol plastic soep. En van aangespoelde dolfijnen die dood zijn gegaan door het vele afval in hun maag. Of van landen in het Verre Oosten, waar afval letterlijk met vrachtwagenladingen in rivieren wordt gestort. Petra Sips vertaalt dit naar Ruurlose proporties: "Maar ook dichter bij huis vinden we plastic soep en ander weggegooid afval. Dat komt in de natuur terecht en leidt tot akelige situaties met veel dierenleed en schade aan natuur en leefomgeving. Reeën en andere onschuldige dieren die verstrikt raken in afval en een akelige dood sterven. Koeien die ernstig ziek worden of doodgaan van stukken plastic, glasscherven en in stukken gemaaide blikjes met vlijmscherpe randen, die in hun voer terecht zijn gekomen. In de Achterhoek sterven jaarlijks tientallen koeien door blikverwondingen in maag en darmen. Sigarettenpeuken aan slootkanten die met hun arsenicum en lood vissterfte veroorzaken en letterlijk het milieu vergiftigen. Het duurt vijftien jaar voordat een peukfilter is vergaan. Allemaal veroorzaakt door nonchalant weggegooide plastic zakken uit autoraampjes, moedwillig in de berm gesmeten blikjes door jongelui op de fiets of door wandelende mensen, die ook achteloos sigarettenpeuken op straat uittrappen en in de natuur laten liggen. Vooral jongeren staan vaak perplex als ze worden geconfronteerd met de soms akelige gevolgen van hun gemakzucht." Ineke van Rheenen vult aan: "Dit illustreert dat mensen er vaak niet bij stil staan en zich niet eens bewust zijn wat ze aanrichten. Maar soms is het helaas ook een laakbare mentaliteitskwestie van mensen die het begrip wegwerpmaatschappij wel erg letterlijk nemen."

De gemeente Berkelland heeft onvoldoende capaciteit en mankracht om het zwerfafval structureel te ruimen en is zeer ingenomen met de activiteiten van de vrijwilligers. In materiële zin ondersteunt de gemeente de vrijwilligers, alsmede de jaarlijkse opschoonactie van de werkgroep Ruurlo Schoon en de WBE's. De rapers ontvangen veel complimenten, ook van voorbijgangers en bewoners. Een probleem is wel dat de raapactiviteiten wat gefragmenteerd zijn, de meeste rapers werken individueel en zijn niet georganiseerd. Aan een gezamenlijke aanpak en strategie ontbreekt het nog. Met zijn project HelemaalGroen, heeft voormalig dierenarts Jaap de Boer (66) uit Geesteren het initiatief genomen de schoonmaakactiviteiten letterlijk in kaart te brengen. "Wanneer de rapers tijdens het ruimen een smartphone app hebben geactiveerd, verschijnt het schoongemaakte traject automatisch in een groene kleur op een gemeenschappelijke kaart. Ook het aantal geruimde kilometers wordt bijgehouden. Na een maand verkleurt dat traject naar oranje en nog later naar bruin. Het doel is om de kaart HelemaalGroen te houden", aldus een enthousiaste De Boer. De app is gestart in Geesteren, maar is inmiddels ook al beschikbaar in de overige dorpen van Berkelland en andere locaties in Nederland. In Berkelland is de app inmiddels in gebruik bij bijna 200 rapers, landelijk bij ongeveer 650 vrijwilligers. "Is het een rotzooi, dan wordt de rotzooi alleen maar groter. Maar als het eenmaal is opgeschoond, blijft het ook opvallend langer schoon.", voegt De Boer er treffend aan toe.

Ineke van Rheenen hamert op de noodzaak tot gedragsverandering: "Belangrijker is de bewustwording van mensen voor de problematiek en de akelige gevolgen van hun handelen. Die bewustwording moet worden vergroot. De zwerfafvalrapers doen alleen maar symptoombestrijding, het probleem moet worden aangepakt bij de bron. Bij de vervuilers en hun opvoeders dus. Positieve gedragsverandering is daarom noodzakelijk. Het doel van de vrijwillige afvalruimers is om zichzelf overbodig te maken."

Een aantal vrijwilligers en organisaties is bezig een plan van aanpak op te stellen, om de problematiek structureler aan te pakken en samenwerkingsverbanden op te zetten. Zo gaat de werkgroep Ruurlo Schoon zich, naast het organiseren van de jaarlijkse actiedag, ook bezinnen hoe de bewustwording bij schoolkinderen kan worden vergroot en omgebogen naar het voorkomen van zwerfafval. Hiernaast wordt zelfs ook in Den Haag nagedacht en bijvoorbeeld overwogen om statiegeld op blikjes in te voeren. Voorzitter Stieny Miedema van Ruurlo Schoon verzucht: "Het gezamenlijke resultaat moet op termijn leiden tot een nog schoner Ruurlo en minder dierenleed. Een leefomgeving waarin je met plezier rondloopt en je niet hoeft te ergeren aan zwerfafval in de bermen en vervuiling in de straten. Wat zou dat een mooi visitekaartje zijn voor onze prachtige gemeente."

Meehelpen

Op zaterdag 14 maart vindt de jaarlijkse opschoondag plaats. In Ruurlo begint men om 09:00 uur op het Kerkplein. Naast vooraf aanmelden mag men zich ook spontaan melden op de dag zelf. De scholen zetten hun beste beentje al voor in de week vóór de opschoondag, van 9 tot en met 14 maart.

Wie wil helpen kan zich melden bij:
WBE De Berkelstreek: Herman Arentsen, 0573-454133, h.f.arentsen@gmail.com.
WBE Rekken en omgeving: Gerrit Stomps, 0545-431696, 06-30769755, gerritstomps@caiway.nl.
Ruurlo Schoon: Harry Bosch, 0573-454224, 06-51575904, harwilbosch@hetnet.nl.