De behandeling van ballen

Dat ik een groot liefhebber ben van de Nederlandse taal is voor niemand een verrassing. De consequentie is wel, dat ik vaak iets hoor wat mijn oren doen spitsen, waar anderen dat (al dan niet terecht) vergezocht vinden. Als ik een podcast beluister waarin een gerenommeerde gast een boek heeft gelezen, wat hij buitengewoon mooi geschreven vond, dan hoor ik meteen de verwijsfout wat. Het moet namelijk zijn: een boek dat hij gelezen heeft. Ik ben ermee opgehouden om steeds wat te vinden, want ik weet zeker dat ik tot een heel kleine minderheid behoor, die dat soort fouten opvalt, helaas. Het is een utopie om te denken dat er ooit een moment komt, dat niemand nog fouten maakt, noch om te denken dat iedereen fouten meteen herkent.

Er zijn regelmatig uitspraken, waar ik om kan glimlachen. Vaak ben ik de enige die dat dan grappig vindt, totdat ik uitleg waaróm ik het grappig vind. Zo keek ik zeer geboeid naar de finale van de wereldkampioenschappen damesvoetbal tussen Engeland en Spanje. Het was een mooie wedstijd, spannend ook wel, vond ik. Een van de verdedigsters van Engeland deed haar werk voortreffelijk en pareerde een gevaarlijke aanval van Spanje. Ze dribbelde naar de middenlijn, gaf een prachtig schot naar voren en ik hoorde de commentator enthousiast zeggen: ‘Tjonge, zij heeft toch wel een prachtige opening in huis, hoor!’ Mijn wenkbrauwen fronsten een beetje… Aan haar balbehandeling (!) lag het ook niet, maar Engeland verloor wel! Zo kun je natuurlijk overal wat achter denken en dat bedoelde ik met die consequentie.

In dezen gaat het om ambiguïteit, onbedoelde dubbelzinnigheid, ook wel – met een chic woord – pluri-interpretabiliteit genoemd. Een tekst (of een gedeelte daarvan) kan op meerdere manieren worden uitgelegd. Bekende voorbeelden van ambiguïteit zijn de golfclub, die geen eikels op de baan wil en de cardioloog, die opmerkt dat er iets niet klopt. Of de prostituee op de Amsterdamse Wallen, die haar beklag doet (ik laat even in het midden waarover): ‘Ik wil nu eindelijk wel eens serieus genomen worden!’