Bestuursleden van de Stichting Synagoge Borculo Riet Baarssen en Ton van Uem op de vernieuwde ‘vrouwengalerij’. Foto: Rob Weeber
Herinrichting vrouwengalerij synagoge Borculo afgerond
AlgemeenBORCULO - De ‘vrouwengalerij’, ook wel ‘vrouwenhof’ of ‘vrouwenkerk’ genoemd, is dat deel van een synagoge waar tijdens de gebedsdienst de vrouwen en kinderen verblijven. Joodse vrouwen mogen wel aanwezig zijn tijdens de eredienst, maar hebben daarin geen rol. Hun domein is het gezin, de (godsdienstige) opvoeding en de joodse gebruiken, zoals het bereiden van kosjere maaltijden. De aparte ruimte is verplicht bij de orthodoxe stroming. In liberale joodse gemeenten zitten mannen en vrouwen door elkaar. In Borculo, waar veel orthodoxe joden leefden, was er dus een afgescheiden ruimte voor de vrouwen, gelegen op de bovengalerij achterin het gebouw.
Hoewel de synagoge allang niet meer als zodanig dienst doet, wil de Stichting Synagoge Borculo, de beheerder van het gebouw, wel het verhaal van de Joodse gemeenschap in Borculo en zeker ook dat van de Holocaust levend houden. De galerij dient daartoe als educatie-, expositie- en documentatieruimte. Mede dankzij een gift van de Amerikaan met Nederlandse roots David Lowenberg, is de galerij heringericht.
Minimaal tien
Het gehele stichtingsbestuur, onder wie voorzitter Riet Baarssen en bestuurslid Ton van Uem, is direct betrokken geweest bij de herinrichting. “Al voordat in 1976 de laatste voorganger, chazan Louis Meijer, overleed, had het joodse godsdienstige leven in Borculo in feite opgehouden te bestaan wegens het geringe aantal nog levende joden” legt Baarssen uit. “Je moet namelijk minimaal tien joodse mannen hebben om een dienst te kunnen houden. In 1977 werd de joodse gemeente opgeheven. Wat verder rest is de Joodse Begraafplaats ‘Deugenweerd’. Daarom zijn we blij met de vernieuwde vrouwengalerij. Het betekent ook dat de synagoge een actieve plaats in deze gemeenschap behoudt en de herdenking aan de Joodse gemeenschap levend houdt.”
Wat opvalt is dat de maquette die alle locaties van de vroegere Joodse inwoners en bedrijven toont, rechtop tegen de muur is gezet. Daardoor is meer ruimte vrijgekomen voor andere zaken. Nieuw zijn de 400 boeken en naslagwerken over de Joodse cultuur en historie. Alle werken kunnen worden geraadpleegd en uitgeleend ten behoeve van studies of scripties. Daarnaast staan in enkele vitrines diverse gebruiksvoorwerpen uit het joodse religieuze leven opgesteld. Verder zijn er touchscreens opgesteld waar ten behoeven van educatie het verhaal over het wel en wee van de Joodse gemeenschap verteld wordt. De beelden sluiten aan bij de vernieuwde website van de stichting.
Lichtmonument
Tenslotte wordt er in een gedeelte aandacht besteed aan de familie Lowenberg. In 2020,het jaar van de 75-jarige herdenking van de Holocaust wilde het bestuur in aanwezigheid van David Lowenberg de vernieuwde galerij openen, maar corona gooide roet in het eten. Dat wordt nu 7 november. Ook Lowenberg zal aanwezig zijn. Speciaal voor deze gelegenheid wordt een lichtmonument onthuld door burgemeester Joost van Oostrum. Het monument is een ontwerp van het stichtingsbestuur en afgeleid van het Nationale Lichtmonument van Daan Roosegaarde dat uit 102.000 lichtgevende stenen bestond. De stenen verwijzen naar het aantal Nederlandse slachtoffers van de Holocaust. Een aantal stenen van het monument is naar verschillende gemeenten gestuurd, waaronder Berkelland/Borculo. Het monument is aan de oostelijke gevel van de synagoge geplaatst. Verder zal er een lezing verzorgd worden door Jaap Nijstad met het thema antisemitisme. Meer informatie over de synagoge en openstelling op onderstaande website.