Wandschildering uit Kreta, zwaluwen en bloeiende lelies. ca. 1550 voor Christus. Foto: PR
Lezing kunsthistoricus Jaap Nijstad over zwaluwen
GELSELAAR – Kunst, cultuur en vertier rondom boerderij Winkels (Bie Winkels), dat is kortweg de inhoud van de jaarlijkse Appeldag in Gelselaar. Vast onderdeel ervan is ook het grensoverschrijdende, thematische poëziefestijn. Dit jaar is het thema ‘De Zwaluw’, toevallig ook het lievelingsbeestje van de voorzitter van Bie Winkels, Arend Heideman. Maar ook Appeldag-jurylid en kunsthistoricus Jaap Nijstad heeft iets met de zwaluw. Op uitnodiging van de kerkbewaarders van de Hervormde Kerk in Gelselaar houdt hij daar op 10 september een lezing over de zwaluw in de kunst.
Door Rob Weber
De zwaluw wordt al door de eeuwen heen bezongen en (kunstzinnig) afgebeeld in allerlei culturen, aldus Nijstad. Voor het Nederlands taalgebied geldt dat de oudste verwijzing uit een gedicht van bisschop Radboud van Utrecht stamt, ‘De Hirundine’ (over de zwaluw). De brontaal is het Latijn en het stamt uit de 9de eeuw n.Chr. Het gedicht werd pas een eeuw later in Duitsland teruggevonden. De oudste afbeelding van de zwaluw dateert volgens de kunsthistoricus van zo’n 4000 jaar terug, als hiëroglief in de faraonische beeldcultuur van de oude Egyptenaren. In de Arabische cultuur daarentegen, waar geen afbeeldingen toegestaan zijn, wordt hij in de literatuur vermeld. In de beeldende kunst is het beestje onder meer te zien op het schilderij 'Deux hirondelles en vol’ van de Franse kunstschilder Georges Braque. Het is slechts een kleine greep uit de talloze voorbeelden van zwaluwen in de kunst die Nijstad zal in zijn lezing aanhalen.
Iconisch zijn ook de latere, moderne verwijzingen naar het beestje. Bijvoorbeeld zijn er lucifers naar de vogel vernoemd, ‘Säkerhets Tändstickor Svalam’, en zelfs een merk motorfiets met zijspan van de gebr. Benschop uit IJsselstein. De zwaluw staat symbool voor geluk. Als zeelui destijds de zwaluw spotten, dan wisten ze dat er land in aantocht was. Als tatoeage echter staat de zwaluw voor vrijheid.1. Wandschildering uit Kreta, zwaluwen en bloeiende lelies.
