Verkopfung
'Hoe ouder ik word, hoe meer ik het gevoel krijg dat de jonge mensen van nu geen daadkracht meer hebben. Ze zitten daar maar, met al hun kennis. Het lijkt alsof ze verlamd zijn er iets mee te doen.'
Aldus mijn vader. Een ontembaar ondernemend mens. Om gek van te worden soms. Toch moet ik hem gelijk geven. Want met al onze kennis en goede bedoelingen: wat spelen wij nou daadwerkelijk klaar?
Ik was die verlamde jonge mens voordat ik de kans kreeg (en greep) de Koppelkerk te ontwikkelen. Uren en uren zat ik in de bibliotheek mijn hoofd te breken over theorieën, denkers en onze maatschappij, in de hoop een steentje bij te dragen aan de wereld. Het was haast onmogelijk om niet cynisch te worden van de gedachte dat niemand op de stortvloed werkstukken en scripties van mij en medestudenten zat te wachten. Ik had geen idee hoe ik mijn maatschappelijk engagement vorm zou kunnen geven in de praktijk. En met mij vele anderen.
Geregeld vraag ik mij - als hartstochtelijk liefhebber van leren en studeren - af waar al dat leren goed voor is. Is het leven erbij gebaat? Zijn we er als mens bij gebaat? Misschien zit de vrees hem niet zozeer in het leren zelf, maar in de manier waarop we ons leren veelal hebben vormgegeven.
Want laten we eerlijk zijn: van al onze menselijke vermogens leren we vooral ons hoofd te gebruiken. We leren eindeloos beredeneren, bevragen, analyseren, verwoorden, berekenen en bekritiseren. Dag in dag uit trainen we cognitieve vaardigheden. Maar vergeten we niet ook iets anders - heel wezenlijks - te ontwikkelen?
Volgens mij leren we niet hoe we moeten bouwen. We leren niet letterlijk de handen uit de mouwen te steken. Simpelweg te beginnen, iets te creëren, een sprong in het diepe te nemen. En vervolgens keihard te werken. Het wordt ons niet geleerd op school. Ja, noeste geestelijke arbeid misschien (ook daar valt over te twisten trouwens).
Om ergens aan te beginnen moet je ergens op kunnen bouwen of vertrouwen. Op je gezonde verstand of op je intuïtie. Het zijn domeinen die we niet leren ontwikkelen op school. Intuïtie en gezond verstand zijn immers niet te meten, dus geen betrouwbare bron van kennis. Beschikken wij 'verkopfte' mensen dan niet meer over intuïtie? Natuurlijk wel, we hebben alleen verleerd naar haar te luisteren. Sterker nog, we hebben haar leren minachten.
Ook leren we niet op elkaar te bouwen op school. We leren vooral elkaar te overtroeven en te bekritiseren. Het voeren van opbouwende, constructieve gesprekken? Een onontgonnen gebied. Met zijn duidelijke weerslag op de politiek wat mij betreft.
Hart, hand en hoofd. Om de ontwikkeling van deze drie menselijke vermogens gaat het in het onderwijs en in het leven. Dat hadden de negentiende-eeuwse onderwijsvernieuwers (Reformpedagogen) volgens mij goed gezien. Alleen uit het samenspel van deze drie capaciteiten kunnen gebalanceerde mensen ontstaan die hun goede bedoelingen ook daadwerkelijk met elkaar in de praktijk weten te brengen.
Aan de slag! Zullen we dan maar een nieuwe school beginnen?