Afbeelding

Column Oerend Smart - Agrarisch erfgoed

Opinie

Voor de Achterhoek is openluchtmuseum en herberg Erve Kots in Lievelde een markante plek. Er is hier niet alleen een Frankisch grafveld gevonden, ook Prins Frederik Hendrik had er tijdens het Belegh van Grol in 1627 zijn hoofdkwartier. Erve Kots heeft lange tijd gediend als boerenerf. Rond de Saksische hoeve staan diverse historische gebouwen – onder meer een bijenstal, bakoven en schaapskooi – die een indruk geven van het Achterhoekse boerenleven van vroeger. Regelmatig zijn er demonstraties waardoor je je voor even terugwaant in de tijd.

Erve Kots is een goed voorbeeld van getransformeerd agrarisch erfgoed en de waarde daarvan voor de omgeving. Historische boerenerven zijn plekken met verhalen die niet zelden eeuwen teruggaan. Ze zijn beeldbepalend voor het landschap, geven een gebied karakter en zorgen voor herkenning bij inwoners en toeristen. Als je een Saksische boerderij ziet, weet je dat je in het oosten van het land bent, net zoals een vakwerkboerderij bij Limburg hoort en een stolp bij Noord-Holland. Voor regio's is agrarisch erfgoed dan ook van groot belang. Het behoud ervan staat echter onder druk. Door schaalvergroting en bedrijfsbeëindiging verliezen steeds meer boerenerven hun agrarische functie. Onderzoekers van Wageningen Universiteit schatten in dat er in de Achterhoek tot 2030 zo'n 1,84 miljoen m² aan agrarische bebouwing vrijkomt. Ongerekend gaat het om grofweg 250 voetbalvelden! Het gevolg laat zich raden: omvangrijke leegstand, ook van boerderijen met erfgoedwaarde. Met herbestemming kan een deel van deze leegstand worden opgelost. Monumentale boerenerven die een functie krijgen als woongemeenschap, bedrijfslocatie, vergaderplek, zorglandgoed of solarfarm – met wat creativiteit is een nieuwe invulling niet moeilijk te vinden.
Helaas is creativiteit niet genoeg om agrarisch erfgoed een tweede leven te geven. De vraag is wie het gaat betalen. Het ombouwen van panden kost nu eenmaal veel geld. Naast eigenaren kunnen ontwikkelaars en overheden een impuls geven. Ook is een cultuurverandering in de ruimtelijke ordening gewenst. Vaak gelden er nog knellende regels en andere beperkingen in het buitengebied, waardoor boerderijen niet zomaar van functie kunnen veranderen. Voor agrarisch erfgoed zouden echter geen bestemmingsplannen moeten gelden, maar instemmingsplannen. Alleen zo kunnen we op termijn massale sloop voorkomen. Want met het slopen van oude boerderijen verdwijnt tevens een deel van het landschap en de verhalen die eraan verbonden zijn. Erve Kots laat zien dat herbestemming prima mogelijk is en dat je daarbij telkens wat nieuws kunt bedenken. Want het erf gaat de komende tijd uitgebreid worden met een heuse Brouwhoes Bier Experience, een attractie waar bezoekers kunnen leren hoe je zelf bier moet brouwen. Laten we daar alvast op proosten – net zoals op al dat andere agrarische erfgoed dat de Achterhoek rijk is.

Gert-Jan Hospers

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant