David Lowenberg met een portret van zijn vader William, tekening Paul van der Steen. Foto: PR
David Lowenberg met een portret van zijn vader William, tekening Paul van der Steen. Foto: PR

Synagoge Borculo, centrum van herinnering en educatie

Algemeen

BORCULO - “Laten we telkens opnieuw het verhaal blijven vertellen over de verschrikkingen van de holocaust, zeker in een tijd waarin deze feiten worden gerelativeerd of zelfs ontkend.”

Door Ton van Uem

Indringende woorden van David Lowenberg, zoon van Willi Löwenberg, inwoner van Borculo van 1936 tot november 1942, toen hij samen met zijn ouders en jongere zus werd gedeporteerd naar Westerbork en op transport gezet naar Auschwitz. Zijn ouders en zus werden er vermoord, hij overleefde zeven concentratiekampen en emigreerde, na enkele naoorlogse jaren in Borculo, naar de Verenigde Staten.

‘In memory of my father’
David Lowenberg sprak zijn woorden tijdens de gedenkwaardige afsluiting van een ongeveer drie jaar durend proces van herinrichting van de synagoge in Borculo. Vanwege de hernieuwde coronamaatregelen was slechts een beperkt aantal genodigden getuige van deze bijzondere gebeurtenis. Bijzonder, niet in de laatste plaats vanwege de aanwezigheid van David, die daarvoor speciaal naar Borculo was gekomen. Hij heeft in belangrijke mate financieel bijgedragen aan het mogelijk maken van de herinrichting, ‘in memory of my father’.

Voorzitter Riet Baarssen van de Stichting Synagoge Borculo sprak een welkomstwoord. Zij legde daarin de nadruk op het gevaar van individualisme en van ongenuanceerde beweringen. Zij wees op het belang van zelf keuzes te maken, de moed te tonen om een tegengeluid te laten horen, je eigen handelen kritisch te onderzoeken en geen zondebokken aan te wijzen. Het recht van vrije meningsuiting is niet onbeperkt.

Accent op educatie
Na een kort filmpje over de joodse geschiedenis in Borculo schetste bestuurslid Ton van Uem het verloop van het herinrichtingsproces. Belangrijke aanleiding daartoe was de wens om eer te betuigen aan Willi Löwenberg, door gestalte te geven aan zijn dringende oproep: ‘Als wij als overlevenden het verhaal van de verschrikkingen niet vertellen, dan weet over vijftig jaar niemand meer dat er een Holocaust is geweest. Iedereen die deze verhalen hoort, wordt daarmee zelf ook getuige.’ Met behulp van de financiële bijdrage van David Lowenberg en een succesvolle fondsenwerving was het mogelijk het project in twee fasen te realiseren. David verbond aan zijn bijdrage de suggestie grote waarde toe te kennen aan de educatieve component van het project. Het motto ‘Herinneren is doorgeven’ is leidend geweest tijdens het gehele proces. De vrouwengalerij is in een haar geheel getransformeerd tot een centrum van documentatie en informatie. Over de gehele breedte is een meubel geïnstalleerd met daarin onder andere een bibliotheek van meer dan vierhonderd boeken en naslagwerken over de joodse cultuur, religie en historie in brede zin en met daarop twee touchscreens waarin onder meer opgenomen de compleet vernieuwde website. De al bestaande maquette van het vooroorlogse Borculo is verticaal tegen de wand geplaatst om ruimte te creëren en de vitrines zijn opnieuw ingericht. Voor kinderen van 10 tot 12 jaar is een gidsje samengesteld waarmee hen onder begeleiding de weg gewezen wordt langs de joodse geschiedenis.

William Lowenberg-corner
Hoogtepunt van de middag was de opening van de William Lowenberg-corner in het voorportaal op de bovenverdieping. Een aangrijpend en emotioneel moment voor zijn zoon David die door het weghalen van de Berkellandse vlag een tekst van de hand van zijn vader op de wand onthulde: ‘Toen verhuisden we naar een kleine stad in Holland. Het was voor mij als de Hof van Eden, omdat ik daar voor het eerst van mijn leven werd geaccepteerd en de naam van die kleine stad was Borculo’. De corner is een permanente en interactieve presentatie over diens leven.

Lichtmonument
In januari 2020 vond de herdenking van 75 jaar bevrijding plaats. Daan Roosegaarde ontwierp daarvoor een nationaal monument in Rotterdam bestaande uit 102.000 lichtgevende steentjes, de vertegenwoordigers van evenzoveel vermoorde joden, sinti en roma tijdens de Tweede Wereldoorlog. De synagoge kreeg daarvan 101 steentjes, het aantal vermoorde joden uit Berkelland. Het lichtmonument, aangebracht aan de linkerzijgevel van de synagoge is een afgeleide van het nationale monument. Het door het bestuur gemaakte ontwerp werd, door de plotselinge afwezigheid van burgemeester Joost van Oostrum, onthuld door wethouder Gerjan Teselink, die in zijn speech in navolging van andere sprekers de noodzaak van het blijven herinneren en doorvertellen nog eens extra benadrukte.

De nieuw ingerichte vrouwengalerij. Foto: PR
De William Lowenberg-corner. Foto: PR

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant