Erfgoed als inspiratie voor de toekomst

BREDEVOORT – Met het boek Noo kriege wi-j 't baeter bundelde Annegreet van Bergen tal van verhalen over de Achterhoek in de wederopbouw. Het boek is een feest van herkenning voor zeventigplussers, die de tijd na de Tweede Wereldoorlog meemaakten, en een eye-opener voor alle anderen. In de Koppelkerk in Bredevoort werd het boek zondagavond coronaproof gelanceerd.

Door Josée Gruwel

Precies 93 verhalen werden er de laatste twee jaar door zo'n dertig vrijwillige verhalenvangers opgetekend na gesprekken met inwoners van de Achterhoek die zich de wederopbouwperiode nog goed herinneren. De oorlog was voorbij, de Achterhoek werd opgebouwd en er kwamen allerlei vernieuwingen die van grote invloed waren op het gezinsleven, zoals de komst van de douche, de wc, de platenspeler, de televisie, de wasmachine en 'het DAFje' als eerste Nederlandse personenauto. Door de woningnood kreeg de woningbouw een enorme impuls, werd er gewerkt aan een efficiënter wegennetwerk, aan schaalvergroting. “Noo kriege wi-j 't baeter” verzuchtte een grootvader op een dag omdat hij zielsgelukkig was met de ingevoerde AOW (sinds 1957). Dankzij dit maandelijkse staatspensioen waren ouderen niet meer afhankelijk van hun kinderen.

Historisch besef
Annegreet van Bergen vertelde zondagavond tijdens het interview met projectleider Joanne te Winkel van het Gelders Genootschap hoe ze alle verhalen doorlas, keuzes maakte en ordende. Maar ook hoe ze werd gegrepen door steeds terugkerende zinnen, zoals ouders die over de emigratie van hun kinderen spreken en het dan hebben over levende begrafenissen. “Er was woningnood en schaarste, tot 1960 emigreerden er zo'n half miljoen Nederlanders.”

Ook was er een slechte infrastructuur. “'s Nachts in het buitengebied was het aardedonker. Stel je voor dat er dan een dokter moest komen en je dan bij nacht en ontij met een lamp bij de weg moest gaan staan, als herkenningspunt.” In totaal kwamen er twintig hoofdstukken tot stand, hoofdstukken waarin steeds een thema in kaart wordt gebracht. Van Bergen: “Hoofdstukken met verhalen uit het leven van gewone mensen, verhalen die belangrijk zijn omdat ze onderdeel uitmaken van de grote lijn in de geschiedenis. Als je die verhalen kent maakt dat de beleving van je leven een stuk leuker: te weten dat je nu elke dag onder de douche kunt en vroeger ook bij vrieskou je buiten moest wassen bij de pomp. Als kind ging je eens in de week in de keuken of bijkeuken in een teil, met hetzelfde water waar ook je broertjes en zusjes in gewassen werden.”

Project
Het boek is een van de resultaten van het project 'Een nieuwe tijd! Wederopbouw in de Achterhoek.' Voor dit project sloegen elf gemeenten in de Achterhoek de handen in elkaar. Ze gaven het Gelders Genootschap de opdracht om het erfgoed uit de wederopbouwperiode en de huidige transformatieopgaven met elkaar te verbinden. Het Gelders Genootschap schreef in 2018 het uitvoeringsprogramma en voerde het project in 2019 en 2020 uit namens de Achterhoekse gemeenten. Projectleider Werner Weijkamp: “Met Noo kriege wi-j 't baeter kunnen we onze kennis vergroten. Dat geldt ook voor de uitgave Lessen uit de Wederopbouw, het wederopbouw-magazine van de Achterhoek dat gaat over de toekomst van wederopbouwwijken en hoe erfgoed als inspiratie kan dienen voor nieuwe ontwikkelingen.” Daarnaast is er in het kader van het project een oude SRV-wagen aangekocht. “Die bouwen we om met studenten van het Graafschap College. Als de wagen klaar is, gaan we ermee de Achterhoek in om in gesprek te gaan met inwoners over de verbinding van vroeger en nu.”

Arfgoodnota
Wethouder Joop Wikkerink van de gemeente Aalten gaf zondagavond aan trots te zijn op het boek. “Het gaat over verhalen van gewone mensen in een tijd waarin twee vragen belangrijk waren: Waor bu'j van en waor kom i-j hen.” Wikkerink verwoordde de onschatbare waarde van goede levensverhalen als erfgoed en hij gaf ook aan er trots op te zijn dat dinsdag 24 november in de gemeenteraad de Arfgoodnota wordt behandeld, opgesteld door de gemeenten Aalten, Oost-Gelre en Winterswijk. De eerste vijf boeken van Noo kriege wi-j 't baeter waren zondag voor vijf verhalenophalers. Ze werden symbolisch overhandigd. Het boek, uitgegeven door Uitgeverij Hermans, ligt voor 12 euro 50 bij de boekhandel en is online te bestellen via www.uitgeverijhermans.nl.