Zwaleman | Verzetsvrouwen

Verzetsvrouwen

Heleen Kuipers – Rietberg. Oftewel Tante Riek. In ons land is er niemand die haar naam niet kent.
Dat dacht ik tenminste tot voor kort. Tot ik vorige week de proef eens op de som nam. Zomaar eens rondgevraagd bij een aantal mensen. En wat bleek? Bijna de helft van de mensen die ik vroeg zei het niets, die naam. Vooral de wat jongere mensen reageerden met 'Nooit van gehoord'. Al ging ze gelukkig wel een lichtje branden als ik vertelde dat Tante Riek uit Winterswijk de 'grote man' was achter de LO, de landelijke organisatie die in de oorlog er voor zorgde dat honderdduizenden mensen uit handen van de Duitse bezetter konden blijven. Waarvoor zij zelf de hoogste prijs betaalde.
Wordt Heleen Kuipers – Rietberg langzamerhand vergeten ? Op basis van mijn rondvraagje zou je dat kunnen vrezen. Maar gelukkig zijn er nog heel veel plekken waar haar naam in ere wordt gehouden. Onder meer in het Nationaal Onderduikmuseum in Aalten.
Niet alleen Tante Riek, trouwens. Momenteel is in Aalten de tentoonstelling 'De vrouw als spil van het verzet' te zien. In de expositieruimte van het museum wordt de geschiedenis verteld van een twintigtal vrouwen, die allemaal een rol hebben gespeeld in het Achterhoekse verzet tegen de Duitsers. Ze zijn niet allemaal even beroemd geworden als Tante Riek. Voor hen is nooit een standbeeld gemaakt, zoals dat voor de oprichtster van de LO wel in Winterswijk staat. Hooguit is een straat of een brug naar hen genoemd. Vaak pas lang na de oorlog. Maar de expositie laat zien dat ze allemaal even moedig zijn geweest, allemaal even opofferingsbereid, allemaal even menslievend. Dat enkelen van hen daarbij hun leven gaven en anderen niet is eigenlijk slechts een kwestie van toeval.
Ik had het voorrecht de officiële opening van de expositie te mogen bijwonen. Die werd verricht door oud-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet, maar ook tal van anderen leverden een aandeel aan deze gebeurtenis. Allemaal vrouwen! Niet één man stond in de Oosterkerk in het voetlicht. Ze waren er wel, maar ze zaten te luisteren. En ze zeiden voor een keer eens niks. Dat vond ik mooi. En vooral ook terecht. Want niet voor niets spreekt de titel van de tentoonstelling over de vrouw als spil. Zonder de vrouwen zou verzet tegen de bezetter niet eens mogelijk zijn geweest. Zeker niet het ongewapende verzet dat – daar zijn de historici het inmiddels gelukkig wel over eens – uiteindelijk veel belangrijker is geweest dan sabotage van telefoondraden, overvallen op banken of aanslagen op Duitse militairen. In haar openingsspeech wees Gerdi Verbeet er nog maar eens op, dat die heldendaden (jawel, dat waren het vaak ook echt wel) in de geschiedenisboeken terecht zijn gekomen. Maar dat van al die vrouwen hooguit Tante Riek wordt genoemd.
Gelukkig worden dankzij het Aaltense museum nu in ieder geval de namen van een aantal Achterhoekse verzetsvrouwen aan de vergetelheid ontrukt. De dames Jolink uit Varsseveld, Dina Geurink - Wisselink uit Lichtenvoorde, de meisjes Wikkerink uit Aalten. Ik noem er slechts een paar. Maar er waren nog veel meer vrouwen die hun leven in de waagschaal stelden. Zonder zich daarvoor na de oorlog op de borst te kloppen. Zoals zovele mannen dat wel deden. Niet alleen de Achterhoekse verzetsvrouwen, maar ook al die andere Nederlandse vrouwen krijgen in het Onderduikmuseum eindelijk de eer die hen toekomt.