Kleinzoon schrijft boek over onbekende grootvader Heuvel

Boek Moeders Vader gepresenteerd

Door Bernhard Harfsterkamp

IJZERLO/DEVENTER – Op maandag 20 oktober werd het eerste exemplaar van 'Moeders Vader. De bijna vergeten oudste zoon van meester Heuvel uit Borculo' in het oude raadhuis van Deventer overhandigd aan de burgemeester van Deventer, Andries Heidema. De boekpresentatie werd in dat raadhuis gehouden, omdat Johan Hendrik Heuvel van 1919 tot aan zijn onverwachte dood in 1928 voor de gemeente Deventer heeft gewerkt. Het boek is geschreven door Johan van Rhijn, de kleinzoon.

Groot verdriet werd weggestopt
Johan Hendrik Heuvel was allang overleden toen Van Rhijn bij zijn oma in Deventer op bezoek kwam. "Bij haar huis stond een hoge populier. Het was de hoogste boom in de buurt. Af en toe zat daar een gieteling, een merel, in te zingen. Soms floot ik terug. Het beest raakte dan volledig over zijn toeren. Die merel is een van de redenen dat ik biologie ben gaan studeren. Ik besef nu pas dat die boom daar door opa is gepoot. Ik heb hem nooit gekend." Heuvel was opzichter van de landerijen van Deventer. De stad had toen heel veel grondbezit, dat tegenwoordig in eigendom is van de Stichting IJssellandschap. "Opa overleed plotseling tijdens zijn werk. Het verdriet was groot, maar het werd weggestopt. Als kleinkind wist ik niets van hem. Wij wisten meer over onze grootvader Heuvel."

Brieven
Van Rhijn vond een aantal jaren geleden een paar brieven van zijn grootvader. "Die fascineerden mij. Ik wilde meer weten over mijn opa." Dat was lastig, want de tijdgenoten leefden niet meer. Toch ontstond er een beeld dankzij het dagboek van meester Heuvel, de vader. Ook was er in archieven nog verrassend veel te vinden. Van Rhijn beschrijft in zijn boek ook alle plekken waar Johan Hendrik Heuvel heeft gewoond, op bezoek is geweest en onderwijs heeft genoten. "Johan werkte enkele jaren bij de Heidemij. Hij was de tweede Nederlander die een officieel rentmeestersdiploma kreeg." De apotheose van het bijzondere levensverhaal vindt plaats in Deventer. "Er is de dramatiek van de watersnood en de stormramp in Borculo." Voor Van Rhijn waren er vijf goede redenen om het boek aan de burgemeester van Deventer te geven. "De gemeente heeft financieel bijgedragen aan het boek. De stad en omgeving spelen een belangrijke rol. Zijn voorganger Van Humalda van Eysinga is prominent aanwezig. Er zijn parallellen tussen uw en zijn opleiding. En uw naam Heidema verschilt maar met één letter van Heidemij."

Opa zou trots zijn geweest
Burgemeester Heidema bevestigde dat hij een landbouwkundige achtergrond heeft. Hij studeerde landinrichtingswetenschappen in Wageningen. Hij was blij met het 'goede boek'. "Bij de Stichting IJssellandschap werken fantastische opvolgers van uw opa. Hij zou vast heel trots op u zijn geweest." 'Moeders Vader' is uitgegeven door uitgeverij Fagus uit IJzerlo. "Johan van Rhijn belde mij naar aanleiding van 'Dorp zonder zwaluwengewelf' van Arend Heideman, een boek dat ook enigszins over meester Heuvel gaat", vertelde uitgever Hans de Beukelaer. "Het was meteen een leuk contact." Hij verwees naar een foto van Heuvel en zijn vrouw in het boek. "Meester Heuvel kijkt stuurs en zuur. De blik van zijn vrouw is warmer. Dat zie je ook bij de zoon. Johan Hendrik Heuvel leek meer op zijn oom. Die dronk ook graag, terwijl zijn vader geheelonthouder werd." De Beukelaer noemde 'Moeders Vader' een boeiend tijdsverhaal, waarvoor Van Rhijn alle lof verdient. Hij loofde net als Van Rhijn zelf de vormgever Thijs Mertens, die de oude foto's en documenten in het boek er heeft laten uitzien zoals ze in de decennia rondom 1900 op de tijdgenoten moeten zijn overgekomen.

Niet langer een vergeten zoon
Het boek van Van Rhijn beschrijft twee levens. In het eerste deel staat Hendrik Willem Heuvel centraal. Hij leefde van 1864 – 1926 en is in de Achterhoek bekend geworden als streekhistoricus en schrijver, maar is zijn hele leven onderwijzer geweest. Hij werd geboren in Laren, waar hij ook voor het eerst voor de klas stond. In 1890 werd hij schoolhoofd in Geesteren en vanaf 1901 in Borculo. Onder andere aan de hand van zijn dagboek beschrijft Van Rhijn diens leven in die periode. De bekendste boeken van Heuvel waren 'Oud-Achterhoeksch boerenleven' en 'Volksgeloof en Volksleven'. Zijn oudste zoon Johan Hendrik werd geboren in 1892 en krijgt geleidelijk aan de hoofdrol in het boek. Van Rhijn neemt de lezer mee op een tocht langs Geesteren, Borculo, Laren, Winterswijk, waar de zoon naar de HBS ging en Zutphen, waar hij landbouwonderwijs volgde. Ook Tongeren op de Veluwe, waar de schoonouders van meester Heuvel woonden en waar zoon Johan Hendrik graag op bezoek ging, wordt uitgebreid beschreven. De hoofdstukken over zijn jaren bij de Nederlandsche Heidemaatschappij van 1912 tot 1919 en als opzichter bij de gemeente Deventer behoren tot de mooiste van het boek. Johan van Rhijn heeft veel informatie weten te vinden over de activiteiten van zijn grootvader in die jaren. De aandacht die zijn dood kreeg in lokale kranten na zijn onverwachte overlijden is bijzonder. Met dit boek zorgt Van Rhijn dat de oudste zoon van meester Heuvel niet langer meer de vergeten zoon is. Elke lezer kan hem nu leren kennen.

'Moeders Vader' kost 19,45 euro en kan besteld worden bij Uitgeverij Fagus: info@fagus-uitgeverij.nl.